Sanatta Yapay Zeka

Sanatta Yapay Zeka

Yapay zekâ kavramı gün geçtikçe farklı alanlarda kendini göstermeye devam ediyor. Peki, yapay zekâ sanatta nasıl, nerede, hangi alanda ve kimler tarafından kullanılıyor? İlk olarak yapay zekâ ve sanat kavramlarını açıklayalım.    

Yapay zekâ, insan zekâsını taklit ederek elde edilen verilerle kendisini geliştirme ve yenileyebilme niteliklerine sahip makinelere denirSatranç oynayan bilgisayarlardan, kendi kendine giden arabalara kadar bugün duyduğumuz çoğu şey yapay zekâ örneğidir.

Sanat ise benim için duygularını ve düşüncelerini konuşma dilinden farklı bir dille dünyaya aktarmanın bir yoludur. Sanatın tek bir açıklaması yoktur aslında. Çünkü sanat sadece tek yönden ele alınabilecek bir kavram değildir. Sanatın farklı yönleri ve farklı akımları vardır, hepsinin de sunduğu farklı anlamlar vardır. 

Yapay zekâ her yerde olduğu gibi sanatın içerisinde de yer alıyor. Bugün yapay zekâ yardımıyla oluşturulmuş birçok eser örneği vardır ve çoğuna günlük hayatımızda denk gelmek mümkündür: albüm kapaklarında, sanat galerilerinde, dijital sanat çalışmalarında ve bir şarkının oluşturulmasında. Tüm bunların yapay zekâ yardımıyla yapılabileceği aklınızdan hiç geçmiş miydi?

Yapay zekâ bir müziği, resmi veya dansı oluştururken yine daha önceki öğrenimlerden faydalanıyor. Yani yapay zekâ, bir sanatçının yaratıcılık anlayışına eşit veya bu seviyeyi aşan görüntüler üretirken aslında insandan yararlanarak bunu yapıyor. Çoğu kişi bunun insan yaratıcılığını olumsuz etkileyeceği kanısında ama durum böyle değildir. Yapay zekânın, başka alanlarda olduğu gibi yaratıcılık alanında da insan çabalarını arttırmak için bir araç olarak görülmesi sağlanabilir.

Günümüzde birçok sanatçı yapay zekâdan yararlanarak eserler ortaya çıkartmakta hatta yakın gelecekte eser ortaya koyarken yapay zekâdan yararlanacak sanatçı sayısının artacağı öngörülmektedir. Yapay zekâ sanatı, insanların insan dışı varlıklar ile olan ilişkisini anlamanın yeni bir yolu.

Sanatın hiçbir dönemde gündeme tepkisiz kalmadığı düşünülürse, yeni sanatçı jenerasyonunun fırçalar ve boyalar yerine kodlar ve algoritmaları tercih etmesi olağan.

Yapay Zekâ Nasıl Sanat Yaratıyor?

Yapay zekâ (YZ) sanatı çoğunlukla üretken karşıt ağlar (Generative Adversarial Networks, GAN) kullanılarak yaratılır. GAN, bir parça oluşturmak için birbirine karşıt çalışan iki makine zekâsından oluşur. Birbirine zıt çalışan bu ikiz makine zihinleri, jeneratör ve ayırt edici olarak bilinir. GAN’a büyük bir veri seti verildiğinde, jeneratör rastgele nesneler, sesler veya oluşturulması istenen her şeyi oluşturur. Daha sonra oluşturduğu verileri, veri setinde bulunan sanatsal görüntülerle eşleştirir. GAN temelde emsallerden öğrenir ve sonra kaotik zihin ile analitik arasındaki bağlantıya dayanarak kendi ifadesini yaratır. 

Bir Makine Tarafından Özerk Olarak Yaratılan İlk Sanat Eseri

Ekim 2018’de Edmond de Belamy’ninakıllı bir algoritma yardımıyla oluşturulan sanat eseri, Christie’s Müzayede Evi’nde sergilendi. Christie’nin açık artırma reklamına göre portre, yapay zekâ ile oluşturuldu. Medya genellikle bunu “bir insan tarafından değil, bir makine tarafından özerk olarak yaratılan ilk sanat eseri” olarak tanımladı. Bu eser 432.500 USD’ye satıldı. Gelirler makineye değil, Fransız sanatçıların kolektifi Obvious’a verildi. Bu kolektif, ressamların eserlerini içeren bir algoritma beslemiş ve onu özerk bir şekilde görüntüler oluşturması için eğitmişti. Daha sonra belirli bir resim seçtiler, bastırdılar, bir isim verdiler ve sonrasında pazarladılar. Ancak yapay sinir ağlarını ve kullanılan algoritmaları geliştiren programcılardan bahsedilmedi ve tablonun satışından elde edilen gelirden pay almadılar.

Yapay Zekâyı Kullanan Sanatçılar

Refik Anadol

Refik Anadol; büyük ölçekli ve etkileşimli yapay zekâ projeleri olan, dünya çapında izleyicilere ulaşan ve ilham veren İstanbullu bir medya sanatçısı ve yönetmendir.

  • YZ’dan yararlanarak oluşturduğu bazı projeler:

Kaliforniya’nın Los Angeles şehrinde bulunan ve Frank Gehry tarafından tasarlanan Walt Disney Konser Salonu (WDCH), 2003 yılında tamamlandı. Los Angeles Filarmoni’ye ev sahipliği yapan ikonik yapı, orkestranın 100. yıl dönümünü ise sanatçı Refik Anadol’un “WDCH Dreams” adlı işiyle kutladı. Anadol ve ekibi, LA Phil dijital arşivinin tamamına (45 terabayt veri) uygulamak için benzersiz bir makine zekâsı geliştirdi. Geliştirilen bu makine zekâsı, iki farklı sergide kullanıldı. İlki Walt Disney Konser Salonu’nun ikonik dış cephesine yansıtılan bir haftalık sanat sergisiydi. İkincisi ise Ira Gershwin Gallery’de WDCH içinde sezonluk bir sergiydi. Artists and Machine Intelligence (AMI) ve Refik Anadol Studios ile yapılan iş birliği bu projeyi daha dikkat çekici bir hale getirdi.

Yer: Walt Disney Konser Salonu, Los Angeles, Amerika Birleşik Devletleri
Proje Ortakları: LA Phil, VER
Fotoğraf Kredisi: Refik Anadol

Archive Dreaming; mimari bir tuvale sahip, malzeme olarak ışığı kullanan içeriğinde veriler bulunan geçici ve sürükleyici bir ortamdır. SALT Araştırma koleksiyonlarıyla çalışmak üzere görevlendirilen Anadol, 1.700.000 belge arasındaki ilişkileri araştırmak ve sıralamak için makine öğrenimi algoritmalarını kullandı. Arşivlerde bulunan çok boyutlu verilerin etkileşimleri de sürükleyici bir medya enstalasyonuna dönüştürüldü.

Yer: İstanbul, Türkiye
Proje Ortakları: Google Artists and Machine Intelligence
Fotoğraf Kredisi: Refik Anadol

Melting Memories; ileri teknoloji ve çağdaş sanatın kesişiminden ortaya çıkan temsili olasılıklara yeni bakış açıları sunarak, hatırlamanın değerini keşfetmeyi amaçlayan bir dizi dijital sanat eseridir. Veri resimleri, arttırılmış veri heykelleri ve ışık projeksiyonlarından oluşan proje, bir bütün olarak ziyaretçilerin bilişsel kontrolünün nöral mekanizmalarında toplanan EEG verilerinin, estetik yorum ve deneyimlerini sağlayan teknolojideki yeni gelişmeleri başlatıyor.

Yer: İstanbul, Türkiye
Proje Ortakları: Kaliforniya Üniversitesi, San Francisco’daki Nöroscape Laboratuvarı
Fotoğraf Kredisi: Refik Anadol
Yer: İstanbul, Türkiye
Fotoğraf Kredisi: Refik Anadol

Makine Hatıraları: Uzay; Evrenin derinliklerini keşfetmeyi amaçlayan bilimsel girişimler ve makine zekâsı kullanılarak yapılan görsel spekülasyonlar aracılığıyla, bilgi kümelerinin açık uçlu estetik olanaklara dönüştüğü alternatif bir veri evreni yaratıyor. Anadol’un yeni sergisi görünmez uzay verilerini, kamusal sanat sayesinde dışa vurulabilen duygularla birleştirip şiirsel metaforlar oluşturuyor ve uzayın katmanlarına ulaşmanın ilk adımı olarak uçsuz bucaksız bir evreni hayal etmenin kaçınılmazlığına dikkat çekiyor.

Tega Brain

 6. Guangzhou Trienali: As We May Think- Feedforward
 21 Aralık-10 Mart 2019
 Guangdong Sanat Müze
 –

Tega Brain, Avustralya doğumlu bir sanatçı ve çevre mühendisidir. Çalışmaları sanat, ekoloji ve mühendislikle kesişmektedir.

Deep Swamp, sulak alan yaşam formlarını ve yapay olarak akıllı yazılım ajanlarını bir araya getiren, yarı sular altında kalmış bir ortamdır. Cam tanklar, sulak alan bitki türleri, çakıl, kum, akrilik borular, gölge topları, elektronik, buğulayıcılar, aydınlatma, pompalar, özel yazılım ve 3 kanal ses kullanılmaktadır.

Mike Tyka

Mike Tyka, yapay sinir ağlarının sanatsal bir araç olarak popülerleşmesine yardımcı olan bir sanatçı, araştırmacı ve mühendistir.

  • YZ’dan yararlanarak oluşturduğu bazı projeler:

Mike Tyka, var olmayan insanların portrelerini hayal etmek ve sonra tasvir etmek için bir sinir ağı geliştirdi. Bu sinir ağından üretilen eserler “Portraits of Imaginary People” başlığı altında sergilenmektedir.

hamidmansoor123
Digital. 20.
I See You
 Archival print, 20″x20″ 2017.

Taryn Southern

Taryn Southern, YZ ile bestelenen ve piyasaya sürülen ilk solo albümü yaratan sanatçı ve fütüristtir.

YZ’dan yararlanarak oluşturduğu bazı projeler

I AM AI

I AM AI, yapay zekânın yarattığı müziği popüler hale getiren çalışmalardan biri olmuştur.

I AM HUMAN

I AM HUMAN, İnsanların ve makinenin geleceğini araştıran bir bilim kurgu belgeselidir.

IMMERSIVE VR SERIES

Taryn’in Streamy adayı VR serisi, sürükleyici animasyonlu dünyalar oluşturmak için AI, Tiltbrush, Blocks ve Blockchain gibi teknolojiyi kullandı.

Wayne McGregor

Ödüllü koreograf Wayne McGregor yeni, yapay zekâ odaklı koreografi bulmak için Google Arts & Culture Lab ile iş birliği yaptı. Bir YZ algoritması, McGregor’un kariyerinin 25 yılını kapsayan binlerce saatlik videosu üzerinde eğitildi ve sonuç olarak program, 400.000 McGregor tarzı sekans ortaya çıkardı. McGregor bu olayı “Araç size hayal bile edemeyeceğiniz tüm bu yeni olasılıkları sunuyor.” sözleriyle yorumladı.

Daha fazla yapay zekâyı kullanan sanatçılar ve eserlerine ulaşmak için https://aiartists.org/ ve https://www.cbsnews.com/pictures/art-created-by-artificial-intelligence/6/ web sitelerine göz atabilirsiniz.

Sonuç

Birçok insanın birincil endişesi, YZ’nın onları işten çıkaracağı düşüncesidir. Yapay zekânın gelişmesi ve iş hayatında kullanımının yaygın hale gelmesi bir teknolojinin iş kaybına neden olacağı ilk durum değildir. Sanayi devrimi sırasında, makineler fiziksel görevleri, insanların başarabileceklerinden daha hızlı ve hassas bir şekilde yerine getirdi. Yine de bazı işler ortadan kaldırılırken, başka işler yaratıldı.

Şimdilerde, YZ benzer bir tartışmanın alevlenmesine neden oluyor ancak bu sefer söz konusu olan sadece fiziksel işler değil. Yine, bazı işlerin insanlar tarafından yapılmasına son verilirken, yeni rollerin ortaya çıkması bekleniyorama ben sanatsal ve yaratıcılık içeren dalların yapay zekâdan etkilenme riskinin çok daha az olduğunu düşünüyorum çünkü yapay zekânın eksik olduğu şey muhtemelen insanların en iyi olduğu şey, yani “yaratıcılık”.

Yapay zekâ son zamanlarda üretilen bazı eserlerde büyük bir rol oynasa da bir insanın çarkları harekete geçirmesi ve ardından sonuçları değerlendirip ince ayarları yapmasını gerektiren durumları tamamen ortadan kaldıramamıştır. Bununla birlikte yapay zekâ ile üretilen sanat eserlerinin, kaçınılmaz tartışmalara (sanatın değeri, onu yaratıcı olarak kabul edip etmememiz, eserin gerçekte kimin olduğu vb.) yol açacağını düşünmekteyim.

Peki, siz yapay zekânın yarattığı eseri sanat olarak kabul edebilir misiniz?

Dicle Yılmazer

PharmaIno IT Intern

Çanakkale 18Mart Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi

Kaynaklar:

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir