Robot kavramı, insanlar tarafından yapılan işleri onlarla aynı kalitede yapabilecek, yeniden programlanabilen mekanik aygıtları ifade etmektedir. İhtiyaca ve kullanıldığı yere göre pek çok farklı formda tasarlanabilen robotlar, yapay zekâ uygulamaları ile birçok alanda topluma fayda sağlamaktadır.
Robotların tarihi, sandığımızdan çok daha eskilere dayanmaktadır. Eski Mısır ve Yunan medeniyetlerinde gördüğümüz otomatik su saatleri, Homerus’un İlyada’sında bahsi geçen insan yapımı hizmetçiler, Leonardo da Vinci’nin yürüyen mekanik aslanı gibi örnekler, aslında tarihin ilk robot örnekleridir. Cizre’de doğduğu için El Cezeri olarak bilinen bilim insanı daha 12. Yüzyılda canlı ve cansız tüm karmaşık sistemlerin denetlenmesi ve yönetilmesini inceleyen bilim dalı olan sibernitiğin ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yaparak çalıştırdığı kabul edilir. Leonardo da Vinci’nin onun çalışmalarından etkilendiği de iddialar arasındadır.
9. Yüzyıla gelindiğinde ise enerji kaynağı buhardı. Trenler buhar ile ilerliyor, sanayi devriminin dev dev makineleri buhar ile çalışıyordu. 1893’te Kanadalı profesör George Moore, çelikten yapılma ve 0.5 beygir gücündeki buhar motoruyla çalışan insansı robot örneği Buhar Adam’ı üretti. Nikola Tesla, 1898’de New York’ta uzaktan kumanda edilebilen bir dalgıç teknesi modeli tasarladı. Robot kelimesini günümüzdeki anlamı ile kullanan ilk kişi, Çek yazar Karel Čapek’tir. Čapek 1920’de yazdığı “R.U.R. – Rossum’s Universal Robots” adlı eserinde robot kelimesini kullanmıştır. Robot kelimesinin Çek dilindeki anlamı ise aslında robotun tanımını doğru bir şekilde yapıyor: İşçi.
Yazımın bir diğer konusu olan eczacılık kavramı, tedavi edici her türlü madde ve ilacın; keşfi, üretimi, bertarafı, güvenli ve etkin kullanımı ve kontrolü ile ilgilenen, tıp bilimini kimya ile ilişkilendiren klinik sağlık bilimidir.
Eczacılar günümüzde kişisel eczanede, hastane eczanesi ve kliniklerinde, ilaç sanayinde, kozmetik firmalarında, adli tıp kurumlarında, ecza depolarında, klinik araştırma laboratuvarlarında çalışmaktadırlar. Bu kadar çeşitli istihdam alanları olmasına karşın günümüzde eczacıların yaklaşık %95’i eczanelerde çalışmaktadır. Eczane eczacıları, hasta yoğunlukları sebebi ile bazen danışmanlık görevlerine gerekli zamanı ayıramayabilmektedirler. Bu nedenle eczacıların daha uzun ve kaliteli bir danışmanlık hizmeti vermeleri için eczane robotlarını eczanelerde görebilmekteyiz. Robot üniteler de bunlardan birisidir. Robot üniteler eczacının hastanın yanından ayrılmaksızın önündeki ekrandan seçtiği ilacı kolayca eczacının yanına getirilmesini sağlamaktadır. Böylece eczacı zaman kaybı yaşamadan hastasına daha uzun ve kaliteli bir danışmanlık yapabilmektedir. Ayrıca yanlış ilaç verme riskinin sıfıra inmesi ve ilaç stok takibi yapabiliyor olması bu robotları daha kullanışlı kılmaktadır. Eczanelerin arka yüzü olan majistral ilaç laboratuvarlarında da artık laboratuvarlarında da robotik eczacıların yardımcısı haline gelmeye başladı. Doktor tarafından her bir hastaya direkt reçete edilen ve eczanelerde eczacı tarafından taze olarak hazırlanan ilaç şekillerine majistralilaç denir. Eczacılar hazırladıkları kremleri uzun süreler boyunca havanda karıştırarak elde ederler fakat otomatik karıştırıcılar ile artık bu süre fazlasıyla azalmaktadır. Sürenin azalmasının yanında yapılan ilaçların daha homojen olması ürünün kalitesini ve hastanın memnuniyetini arttırıyor. Sağlık sektörünün robotikle hızla uyum sağlaması hastanelerin içinde de robotları sık sık görmemizi sağlıyor. İlaç servis robotu da bunun bir örneğidir. Robot, hastane zeminine çizilen siyah çizgiyi takip ederek, yatakların hizasında durmakta, hastalara uygun ilaçları servis etmektedir. Üretilen mobil robot sisteminin düşük maliyetli, hafif ve hızlı olmasına önem verilmiştir. Yapılan denemelerde robotun doğru ilaçları doğru hastalara servis ettiği görülmüştür. Hastane eczacılarının ekran üzerinden yönlendirmesi ile bu robotlar oldukça kullanışlı hale geliyor.
İlaç servis robotu da bunun bir örneğidir. Robot, hastane zeminine çizilen siyah çizgiyi takip ederek, yatakların hizasında durmakta, hastalara uygun ilaçları servis etmektedir. Üretilen mobil robot sisteminin düşük maliyetli, hafif ve hızlı olmasına önem verilmiştir. Yapılan denemelerde robotun doğru ilaçları doğru hastalara servis ettiği görülmüştür. Hastane eczacılarının ekran üzerinden yönlendirmesi ile bu robotlar oldukça kullanışlı hale geliyor.
Sıradaki kullanım alanı robotları en çok görebileceğimiz eczacılık alanlarından biri: İlaç endüstrisi. İlaç sanayi üst düzey hassasiyet gerektiren üretim alanlarından birisidir. İnsan sağlığı ile doğrudan ilişkili olması nedeni ile ilaç sanayi ürünlerin geliştirilmesinden üretimine, paketleme işlemlerinden nakliyeye kadar birçok detaylı aşamaya sahiptir.
İlaç sanayisinde özellikle ürün geliştirme çalışmalarına çok büyük yatırımlar yapılmaktadır. Bu aşamada yapılan bütün çalışmaların hem gizli hem de çok hassas olmasından dolayı robot otomasyon uygulamaları açısından oldukça uygun bir sektördür. Kullanılan robotların arasında kapsülleri, tüp, enjektör, ampul ve şurup dolum makinesi gibi birçok makine mevcut. Dolum makineleri haricinde üretim süresince üzerindeki tozların temizlenmesi amacıyla kapsül parlatma makinesi, kapsül sayım makinesi, tablet basım makineleri de sıklıkla kullanılmaktadır.
Bu makinelerin yanı sıra artık ilaç sektöründe sahneye 3D yazıcı ile yapılmış kişiye özel haplar çıkıyor. Günümüzde ilaçlar fabrikalarda üretiliyor ve hastanelere, ilaç depolarına ve eczanelere gönderiliyor. Bu yeni teknoloji sayesinde hastaya daha yakın mesafede üretim yapılabilecek ve ilacın hastaya ulaşma süresi kısaltılabilecek.
Eczacıların bulunduğu bir diğer sektör ise kozmetik sektörüdür. Çok eski çağlardan günümüze insan görünümü ile ilgili değişiklikler ve iyileştirmeler üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Teknolojinin gelişmesi ile artan bu çalışmalar, talebinde çoğalması ile beraber kozmetik sanayi gün geçtikçe gelişmektedir. L’Oreal, Diadermine gibi eczacıların kurduğu ünlü kozmetik firmalar dışında da birçok eczacı artık kendi markalarını oluşturuyor. Üretilen kozmetik ve dermokozmetik ürünlerin daha kaliteli ve hızlı olması için birçok makine kullanılmaktadır. Aerosol (deodorant, parfüm), jel, likit dolum makinelerinin yanında homojen karışımlar için büyük karıştırıcı kazanlar kullanılıyor. Kodlama makinaları, ürün ve ambalajlar üzerine temassız biçimde bilgi basılması için kullanılan sistemlerdir. Ambalaj tasarımı, ürününüzü farklılaştırmanıza ve marka kalitesini duyurmanıza yardımcı olur. Önemli bilgileri ambalajın üzerinde vermenin yanı sıra, ürün kodları ürünlerinizin kalite imajını artırmanıza yardımcı olabilir. Dahası, katma değerli kodlama stratejileri önceden basılmış envanteri en aza indirmenize veya sahteciliğe ve yanıltmalara karşı çözümlerle markanızı korumanıza yardım edebilir. Ecza depolarının yardımına ise Turkcell koşuyor. Turkcell Akıllı Makineler, Turkcell’in makineler arası iletişim teknolojisi sayesinde sayaçların, araçların ve sensörlerin içine takılan sim kartlarıyla süreçlerin uzaktan anında yönetilmesini sağlayan çözümleridir. Makineler arası iletişim, sim kartı takılan akıllı hale gelen cihazlar sayesinde hem çevre güvenliği sağlanmakta, ekonomik tasarruf yaratılmakta ve verimlilik arttırılmaktadır. Ayrıca bu teknoloji şirketlerin ve ülkelerin ekonomisine büyük katkı sağlanmaktadır. Peki bu robotları hangi firmalar yapmaktadır?
Eczanelere robotik ünitenin ulaşmasını sağlayan EBOT şirketi 30 saniyede 4 ilaç toplayan, 4 metrekarede 1100 çeşit 8000 adet ilaç depolayabilen, istenen boyutlarda yerli üretilen, ilaç dışı ürünlere eczanede yer açan, teknolojik eczane imajını vurgulayan tasarım ürünü eczane robotlarının üreticisidir.
Fagron, 1990 yılında Rotterdam’da Fagron Group’un şu anki yöneticisi Ger van Jeveren tarafından kurulmuştur ve şu anda da Avrupa, Afrika, Amerika, Asya ve Pasifik’te 29 ülkede faaliyet gösteriyor. Fagron ürünleri dünya çapında 55’ten fazla ülkede 150.000 müşteriye satılmaktadır. 1.500 çalışanıyla Fagron, 2012 yılında 400 milyon ABD doları ciro elde etti. Şirket, dört şirket bölümünden oluşmaktadır:
- Fagron Group, hastanelere ve eczacılara farmasötik ilaç bileşimi için ürünler tedarik etmektedir.
- Arseus Dental, Belçika, Hollanda, Fransa, Almanya ve İsviçre’deki diş hekimlerine ve diş laboratuarlarına kamera ve diş röntgeni gibi dişçilik ürünlerini tedarik etmektedir.
- Arseus Medical, Belçika ve Hollanda’daki uzmanlara, yaşlı evlerine, evde bakım hemşirelerine ve hastanelere tıbbi ve cerrahi ürünler sağlamaktadır.
- Corilus, tıp uzmanlarına tıbbi kayıtlar, tıbbi testler ve bilgi teknolojisi diğer yönlerinin yönetimi için uygulamaların yazılımını yapmaktadır.
İlaç servis robotunun yaratıcısı TETLab, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’nde, İÜ Teknoloji Transfer Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde İstanbul Kalkınma Ajansı’nın destekleriyle kurulan laboratuvarları ile üstün teknolojik altyapıya sahiptir. Amaçları tıp ve endüstriyel alanda karşılaşılan zorluklara karşı çözüm üretmek, örneklerin ve faydalı modellerin oluşmasına katkı sağlamaktır.
Dünyada ses getiren 3D yazıcı yapımı ilaçların yaratıcısı Amerikan ilaç şirketi Aprecia, tescilli üç boyutlu baskı teknoloji platformumuz üzerine kurulu olarak, alınması kolay ilaçlara ihtiyaç duyulan fırsatlara odaklanıyorlar. Aprecia, ticari ölçekte farmasötik ürünler geliştirmek ve üretmek için bu son teknoloji 3D yazıcı teknoloji platformunu kullanan dünyadaki ilk ve tek şirketti.
Bu blog yazımda sizlere eczacılıktaki robotik gelişmelerden ve bu alanda girişimler yapan firmalardan bahsettim. Bir sonraki blog yazısı için görüşmek üzere. Sağlıkla kalın, Pharmaino ile kalın.
Ceylin AKYOL
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
PharmaIno Science IT Intern
